Η προσωποκεντρική προσέγγιση στην ιατρική απαιτεί γιατρούς που εξετάζουν βασικά ερωτήματα για το πεδίο δράση της ιατρικής ευθύνης, αφουγκράζονται τη σχέση με τους ασθενείς τους και ταυτόχρονα αξιολογούν τις διαδικασίες που απαιτούνται και είναι περισσότερο κατάλληλες για τη θεραπεία αλλά και την προαγωγή της υγείας. Όσο η ευεξία αναγνωρίζεται ως ουσιαστική πτυχή της φροντίδας υγείας, τόσο η προαγωγή της υγείας θα συμπεριλαμβάνει την «τέχνη και την επιστήμη του ευ ζην» (1). Ωστόσο, η έμφαση στην «τέχνη και την επιστήμη του ευ ζην» δεν σημαίνει ότι όλες οι πτυχές της ζωής γίνονται αποκλειστικές προτεραιότητες ενός γιατρού. Κάθε ανθρώπινος οργανισμός πραγματώνεται όσο αυτοκαθοδηγείται, συνεργάζεται και υπερβαίνει τον εαυτό του (2). Ως εκ τούτου, είναι μάταιο να αντιμετωπίζεται ένας άνθρωπος σαν ένα εξαρτημένο παιδί που ακολουθεί υποτακτικά τις υποδείξεις οποιουδήποτε ασκεί εξουσία. Κάθε άνθρωπος έχει μια εγγενή αξιοπρέπεια, ως αποτέλεσμα της ικανότητάς του για αυτοπραγμάτωση και αυτογνωσία. Συνεπώς, ο προσωποκεντρικός γιατρός γίνεται ο σύμβουλος με την ακριβή ετυμολογική έννοια και όχι ο άνθρωπος που δίνει συμβουλές. Η λέξη σύμβουλος προέρχεται από τις λέξεις συν- και βουλεύομαι- που σημαίνει αποφασίζω μαζί. Ο προσωποκεντρικός γιατρός μοιράζεται τις γνώσεις του με την κοινωνία ούτως ώστε εκείνη ως ολότητα να ενημερωθεί και να λάβει τις αποφάσεις της αναφορικά με το πώς μπορεί να προάγει την υγεία και την ευεξία της.
Τί είναι όμως αυτό που μπορεί να κάνει ο γιατρός ώστε να προάγει προσωποκεντρική φροντίδα στον ασθενή του;
Αφενός χρειάζεται να γνωρίζει ποιο είναι το πρόσωπο με το οποίο αλληλεπιδρά. Ο γιατρός χρειάζεται να θέλει να γνωρίσει περισσότερο την προσωπικότητα του ατόμου, συμπεριλαμβανομένων των συναισθημάτων του, των πεποιθήσεών του, των στόχων και αξιών του, όπως επίσης και των δυνατών και των αδύνατων σημείων του σε όλα τα επίπεδα, σωματικό, ψυχολογικό, συναισθηματικό και πνευματικό (3). Αφετέρου, θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί από κοινού μια θεραπευτική συμμαχία στη βάση μιας σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού, στην οποία γιατρός και ασθενής συμφωνούν να δουλέψουν μαζί σε κοινούς στόχους (4). Τέλος, οι θεραπευτικές συναντήσεις τους θα πρέπει να διέπονται από ασφάλεια και ηρεμία. Είναι γνωστό ότι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ γιατρού και ασθενή χαρακτηρίζονται από έντονο στρες και παράπονα, με αποτέλεσμα να γίνονται γρήγορες κλινικές εξετάσεις αλλά και να δίνονται ιατρικές συνταγές που ενδεχομένως να μην ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες του ασθενή. Χρειάζεται να επισημανθεί ότι οι άνθρωποι δυσκολεύονται να σκεφτούν ορθολογικά σε συνθήκες πολύ έντονου στρες ή έντονων αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός και η οργή (2).
Όταν ο γιατρός μοιράζεται τις πληροφορίες του με έναν ήρεμο και καθησυχαστικό τρόπο, όχι με την έννοια μιας ελπίδας που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά περισσότερο με την έννοια μιας στάσης η οποία δεν αφήνει μόνο τον ασθενή του, τότε γίνεται περισσότερο κατανοητός.
Όταν η αλληλεπίδραση διέπεται από ηρεμία, τότε ο ασθενής είναι σε θέση να προσλάβει περισσότερο ικανοποιητικά πληροφορίες που δεν είναι ευχάριστες. Εάν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να πάρει αποφάσεις για τον εαυτό του, τότε η οικογένεια ή οι φροντιστές θα χρειαστεί να ενημερωθούν οι ίδιοι ώστε να αποφασίσουν από κοινού με ποιον τρόπο θα προχωρήσει η θεραπευτική διαδικασία. Επιπλέον είναι αποφασιστικής σημασίας, οι ασθενείς να γνωρίζουν όσο το δυνατον νωρίτερα με ποιον τρόπο θα επηρεάσει η εξέλιξη της ασθένειας την ποιότητα της ζωής τους. Είναι αρκετά ενδυναμωτικό ο ασθενής να γνωρίζει τις πληροφορίες αρκετά νωρίς και να αναλάβει τις ευθύνες και δράσεις που θα εξυπηρετήσουν τον ίδιο στο εξής. Όταν αυτό συμβαίνει, τότε γιατρός και ασθενής έχουν αναπτύξει μια γνήσια και αυθεντική σχέση (5).
Δρ. Βασίλης Κιοσσές
Ψυχολόγος- Ιατρικός Εκπαιδευτής
Διδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων
Βιβλιογραφία
- Cloninger CR. Person-centered Integrative Care. Journal of Evaluation in Clinical Practice 2011; 17: 371-372.
- Cloninger CR. Feeling Good: The Science of Well-being. New York: Oxford University Press, 2004.
- Cloninger CR, Svrakic DM, Przybeck TR. A Psychobiological model of temperament and character. Archives of General Psychiatry 1993; 50: 975-990.
- Hovarth AO, Simmonds B. Relation between working alliance and outcome in psychotherapy: a meta-analysis. Journal of Consulting and Clinical Psychology 1991; 38: 139-149.
- Hermann H, Saxena S, Moodie R. (eds). Promoting mental health: concepts, emerging evidence, practice. Geneva: World Health Organization, 2005.
No Comments