Η αποδοχή ή η επιφύλαξη σχετικά με τον εμβολιασμό έχει ήδη γίνει ζήτημα παγκόσμιας κλίμακας. Ένα νέο ρεύμα αντιεμβολιαστικής κίνησης έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, έχοντας δημιουργήσει νέες δυναμικές και νέα δεδομένα γύρω από την εμβολιαστική κάλυψη. Ενδεικτικά, τα σημερινά δεδομένα αναδεικνύουν τα εξής:
- Ραγδαία πτώση της εμβολιαστικής κάλυψης στα παιδιά (ενδεικτικά για το MMR, το ποσοστό κάλυψης ήταν 92% το 1996, ενώ έπεσε στο 84% το 2002, με χαμηλότερο το 61% το 2003, στην ευρύτερη περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου (1).
- Το υψηλό ρεκόρ δεκαετίας στην Ευρώπη με περισσότερα από 41.000 κρούσματα ιλαράς, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. (2)
- Η επανεμφάνιση ασθενειών όπως η ιλαρά, η πολιομυελίτιδα και η ευλογιά.
- Το 90% των Ελλήνων παιδιάτρων έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τουλάχιστον μια περίπτωση άρνησης εμβολιασμού (3).
Η διαπραγμάτευση γύρω από τον παιδικό εμβολιασμό εδραιώθηκε πάνω στην πεποίθηση πως ο εμβολιασμός ευθύνεται για τα αυξημένα ποσοστά διάγνωσης του αυτισμού και ξεκινάει πίσω στο 1999. Και ενώ η έρευνα είναι αδιαμφισβήτητη, τα επιστημονικά δεδομένα σαφή και οι μεγαλύτερες και πιο αξιόπιστες οργανώσεις ξεκάθαρες, μοιάζει να μην επαρκούν στο να πείσουν τους γονείς για την ασφάλεια και την προστασία που παρέχουν.
Και αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους. Για τα βρέφη, οι γονείς συχνά ανησυχούν για το γεγονός πως λαμβάνουν πολλές δόσεις εμβολίων κάθε φορά. Ανησυχούν για τις παρενέργειες, αναρωτιούνται κατά πόσο όλα τα εμβόλια είναι απαραίτητα καθώς επίσης και για το κατά πόσο έχουν μακροπρόθεσμη ισχύ. Μελέτες δείχνουν πως ο λόγος άρνησης ή καθυστέρησης του εμβολιασμού οφείλεται στο γεγονός πως οι γονείς είτε δεν τα θεωρούν απαραίτητα, είτε δεν πιστεύουν πως το δικό τους παιδί θα μολυνθεί, είτε γιατί δεν εμπιστεύονται την ασφάλειά τους.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά. Πάντα θα υπάρχουν γονείς που θα αντιτίθενται στον εμβολιασμό. Η άρνηση στον εμβολιασμό ξεκινάει από όταν ξεκίνησε ο εμβολιασμός.
Επιπλέον, η αντίρρηση στον εμβολιασμό εκδηλώνεται με διαφορετικές εντάσεις. Υπάρχουν οι γονείς που δεν έχουν απόλυτη γνώση για κάθε εμβόλιο, αλλά εάν ο επαγγελματίας υγείας το συστήσει, εκείνοι πιθανώς να συμφωνήσουν. Υπάρχουν οι γονείς που ανησυχούν και φοβούνται αλλά δεν αντιτίθενται απαραίτητα. Αυτοί οι γονείς τείνουν να χρειάζονται απλά τη διαβεβαίωση από τους επαγγελματίες υγείας πως τα εμβόλια είναι ασφαλή. Τέλος, υπάρχουν οι γονείς που αντιτίθενται ολοκληρωτικά στον εμβολιασμό και δεν θα πειστούν με κανέναν τρόπο γιατί απλά δεν πιστεύουν σε αυτόν.
Τι μπορεί να κάνει ένας επαγγελματίας υγείας;
Η αλήθεια είναι πως αυτή τη στιγμή οι επαγγελματίες υγείας έχουν όλα τα δεδομένα με το μέρος τους. Αναρίθμητες μελέτες υπάρχουν που επιβεβαιώνουν την αξιοπιστία και την ασφάλεια των εμβολίων. Από την άλλη μεριά υπάρχουν οι γονείς που ανησυχούν και θέλουν να κάνουν τα πάντα ώστε το παιδί τους να είναι ασφαλές και να μην το εκθέσουν σε κανέναν πιθανό κίνδυνο.
Τι εργαλεία όμως διαθέτει ένας επαγγελματίας ώστε να προσεγγίσει τους γονείς; Είναι αρκετές οι μελέτες και οι έρευνές; Επιστημονικά ναι! Είναι παραπάνω από αρκετές. Η βάση με την οποία ξεκινάμε είναι η πεποίθηση πως και τα δύο μέρη έχουν έναν κοινό σκοπό. Την ασφάλεια και την υγεία του παιδιού. Μπορούν όμως τα επιχειρήματα αυτά να μετακινήσουν τον γονέα; Η επιχειρηματολογία είναι μία γνωστική διαδικασία. Είναι δηλαδή μια διαδικασία που συντελείται στο μυαλό. Οι γονείς όμως παίρνουν αποφάσεις με την καρδιά. Και εκεί ακριβώς πρέπει να στοχεύει η συμβουλευτική που κάνουν οι επαγγελματίες γύρω από τον εμβολιασμό. Κανένα επιχείρημα δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν δεν υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο. Εάν ο γονιός δεν αισθάνεται το γιατρό ως μέρος του υποστηρικτικού του δικτύου, εάν δεν αισθάνεται πως η ανησυχία του ακούγεται, εάν δεν αισθάνεται πως ο επαγγελματίας επικυρώνει τα συναισθήματά του και δεν τα απαξιώνει, τότε ο διάλογος δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα. Είναι μάταιο να εμπλεκόμαστε σε μια συζήτηση η οποία μετατρέπεται σε ένα πεδίο μάχης στο οποίο θα «κερδίσει» αυτός που έχει το ισχυρότερο επιχείρημα. Για το λόγο αυτό ο επαγγελματίας οφείλει να αναγνωρίσει ως σημαντική την ανησυχία, την αγωνία και το φόβο του γονέα. Οφείλει να είναι ενεργητικά παρών, να δώσει χώρο στις ενστάσεις του γονιού χωρίς να ασκεί κριτική, με άνευ όρων αποδοχή σε αυτά που ο γονιός αισθάνεται ή βιώνει, με ενσυναίσθηση και βαθιά κατανόηση. Εάν έχουμε ως προϋπόθεση μια καλά δομημένη σχέση, που βασίζεται στο σεβασμό και την εμπιστοσύνη, τότε πράγματι μπορούν να χωρέσουν όλα τα επιχειρήματα γύρω από την αξιοπιστία και την ασφάλεια του εμβολιασμού.
Ο επαγγελματίας υγείας οφείλει να είναι καλά ενημερωμένος, έχοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζεται ώστε να ξεκινήσει το διάλογο γύρω από τον εμβολιασμό. Ας μην ξεχνάμε πως πολλοί γονείς είναι εξαιρετικά διαβασμένοι, κάτι που σημαίνει πως πράγματι η υγεία του παιδιού τους δεν είναι ήσσονος σημασίας και πως έχουν δαπανήσει χρόνο να ενημερωθούν και να μελετήσουν. Ο διάλογος μπορεί να ξεκινήσει με εκφράσεις όπως «Τι σε ανησυχεί γύρω από τον εμβολιασμό;», ή «Διάβασες ή άκουσες κάτι που σε προβλημάτισε;» και να συνεχίσει με εκφράσεις που θα επικυρώνουν την εμπειρία του γονιού όπως «Μελέτησες πολύ για τα εμβόλια και καταλαβαίνω πως έχει μεγάλη σημασία η ασφάλεια του παιδιού σου. Το ίδιο και για εμένα.» ή «Έχεις πάρει πολλές πληροφορίες και αυτό σε κάνει σκεπτικό/ή. Είμαι εδώ για να τα δούμε όλα αναλυτικά».
Όλες αυτές οι πιθανές εκφράσεις έχουν νόημα μόνο εάν προκύπτουν από γνήσιο και ειλικρινές ενδιαφέρον. Ο γονέας μπορεί να καταλάβει εάν το ενδιαφέρον είναι υποκριτικό ή διεκπεραιωτικό. Ο επαγγελματίας χρειάζεται να έχει ξεκάθαρα στο νου του πως το ανεμβολίαστο παιδί τον χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλο παιδί.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε τον ίδιο τον επαγγελματία υγείας. Εάν ο ίδιος δεν εμβολιάζεται, παρόλο που ανήκει στις ομάδες υψηλού κινδύνου, επειδή πιστεύει ότι δεν το χρειάζεται, ή επειδή πιστεύει πως δεν θα μολυνθεί, τότε πως ξεκινάει ένας τέτοιος διάλογος με τους γονείς;
Βιβλιογραφία
1. Hussain A, Ali S, Ahmed M, Hussain S. The Anti-vaccination Movement: A Regression in Modern Medicine. Cureus. 2018;10(7):e2919. Published 2018 Jul 3. doi:10.7759/cureus.2919
2. Measles cases hit record high in Europe. Retrieved from https://www.bbc.com/news/health-45246049
3. Maltezou H, Gkentzi D, Grivea I, Chaliasos N, Galanakis E, Pavli A, Katerelos P, Syrogiannopoulos G, Roilides E, Theodoridou M. Experience with Parental Vaccination Refusal and Attitudes about Vaccinations of Pediatricians in Greece. British journal of Medicine and Medical Research, 2015, 5 (8), 971-977. doi: 10.9734/BJMMR/2015/13493
Δρ. Βασίλειος Ν. Κιοσσές
Ψυχολόγος- Ιατρικός Εκπαιδευτής
Σημ: Το άρθρο γράφτηκε και δημοσιεύθηκε πρώτη φορά ΕΔΩ μετά από πρόσκληση της HelMSIC (Hellenic Medical Students’ International Committee -Ελληνική Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων & Ανταλλαγών Φοιτητών Ιατρικής) με αφορμή τη δράση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Εβδομάδας Ανοσοποίησης 2019. Περισσότερα ΕΔΩ
No Comments